INSTAT: 19 mijë persona me arsim të lartë janë të papunë

Pavarësisht mungesës së fuqisë punëtore në sektorë kyç, mijëra shqiptarë me arsim të lartë vazhdojnë të jenë pa punë, duke reflektuar mospërputhjen e thellë mes sistemit arsimor dhe nevojave reale të tregut të punës.

Të diplomuar, por të papunë

Sipas të dhënave të INSTAT, gjatë vitit 2024 rreth 19 mijë persona me arsim të lartë ishin në kërkim të punës, megjithëse numri është në rënie krahasuar me vitin 2023, kur regjistroheshin mbi 22 mijë persona.

Në grupmoshën 25–64 vjeç, rreth 13 mijë individë mbetën të papunë, duke përbërë pjesën më të madhe të këtij kontingjenti.

Ndërkohë, tek të rinjtë 15–24 vjeç, papunësia u rrit nga 4,892 persona në 2023 në 5,266 persona në 2024, duke sinjalizuar se hyrja në tregun e punës për të sapodiplomuarit po bëhet më e vështirë.

Grupmosha 25–29 vjeç shënoi një rënie nga 8,498 në 6,770 persona, zhvillim që lidhet pjesërisht me tkurrjen demografike dhe emigrimin.

Edhe tek të diplomuarit 25–54 vjeç, papunësia ra nga 16,353 në 12,989 persona, duke reflektuar një tendencë të lehtë përmirësimi.

Megjithatë, papunësia tek të rinjtë mbetet një sfidë strukturore që po ushqen më tej valën e emigracionit, veçanërisht përmes kontratave pune jashtë vendit.

Mospërputhja mes arsimit dhe tregut të punës

Një nga problemet më të mëdha të tregut shqiptar është diskordanca mes diplomave që prodhon sistemi arsimor dhe kërkesës reale për profesione. Universitetet vazhdojnë të diplomojnë një numër të lartë juristësh, ekonomistësh dhe menaxherësh, ndërkohë që tregu ka mungesë të profesionistëve teknikë, inxhinierëve, specialistëve të IT-së, si edhe punonjësve të zanateve, turizmit dhe bujqësisë.

Si rezultat, shumë të diplomuar mbeten pa punë ose punësohen nën nivelin e tyre të kualifikimit, duke ulur produktivitetin dhe motivimin profesional.

Paga të ulëta dhe kontrata afatshkurtra

Edhe kur arrijnë të gjejnë punë, paga mesatare për profesionistët e rinj mbetet e ulët. Kompanitë private shpesh ofrojnë paga minimale ose kontrata afatshkurtra, çka krijon pasiguri dhe nxit largimin e të rinjve drejt tregjeve më të zhvilluara.

Ky fenomen po ndikon në rritjen e emigracionit të të kualifikuarve, të cilët kërkojnë mundësi më të mira vlerësimi profesional dhe financiar jashtë vendit.

Mungesë meritokracie dhe zhvillimi në karrierë

Një tjetër faktor thelbësor është mungesa e mekanizmave për avancim në karrierë. Shumë institucione publike dhe private nuk kanë struktura mentorimi apo vlerësimi në bazë të meritës, gjë që ul motivimin dhe krijon perceptimin e mungesës së drejtësisë në vendin e punës.

Kjo klimë, e kombinuar me pagat e ulëta dhe mungesën e stabilitetit profesional, po shtyn gjithnjë e më shumë të rinjtë e arsimuar të kërkojnë një të ardhme jashtë Shqipërisë.

Perspektiva

Ekspertët theksojnë se zgjidhja afatgjatë kërkon reformim të thellë të sistemit arsimor, orientim të universiteteve drejt profesioneve të kërkuara në treg dhe bashkëpunim aktiv midis biznesit dhe arsimit. Vetëm përmes këtij sinkronizimi mund të ulet papunësia e të diplomuarve dhe të frenohet humbja e kapitalit njerëzor të kualifikuar.

/Monitor (https://monitor.al/19-mije-persona-me-arsim-te-larte-jane-te-papune/)

Më të lexuarat